Συνάντηση με τον Τρικούπη

Με αυτά τα δεδομένα, προκαλεί ίσως εντύπωση το γεγονός ότι κατά την περίφημη συνάντησή του με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη στη Ζάκυνθο στο τέλος του 1822 ο Σολωμός επιλέγει να συστηθεί ως ιταλός ποιητής, με την νεανική «Ode per Prima Messa» («Ωδή για πρώτη Λειτουργία»), και όχι ως έλληνας, με την ήδη δημοφιλή «Τρελή Μάνα» ή με κάποιο άλλο από τα ελληνόγλωσσα ποιήματά του. Ωστόσο, όπως ειπώθηκε πιο πάνω, ο Σολωμός βρίσκεται ακόμα σε μια μεταιχμιακή στιγμή: και ιταλός και έλληνας ποιητής, αλλά με μεγαλύτερη ακόμα ασφάλεια ως ιταλός παρά ως έλληνας. Ο Τρικούπης τον ρωτά ευθέως γιατί δεν γράφει στα ελληνικά, υποδεικνύοντάς του τη δυνατότητα ενός λαμπρού μέλλοντος: «Η ποιητική σας ιδιοφυία σας επιφυλάσσει μια διαλεχτή θέση στον ιταλικό Παρνασσό. Αλλά οι πρώτες θέσεις εκεί είναι πιασμένες. Ο ελληνικός Παρνασσός δεν έχει ακόμη τον Δάντη του.» (Merlier 1957). Ο Σολωμός απαντά ότι δεν γνωρίζει τα νέα ελληνικά και ο Τρικούπης προσφέρεται να τον βοηθήσει. Έτσι στο διάστημα της παραμονής του στη Ζάκυνθο μελετούν μαζί, χρησιμοποιώντας μάλιστα ένα αντίτυπο των Λυρικών του Χριστόπουλου. Ενθαρρυμένος από την οικειότητα, ο Σολωμός θα του διαβάσει λίγες μέρες μετά την «Ξανθούλα» και άλλα, μπορούμε να υποθέσουμε, ποιήματά του, μέχρι την αναχώρηση του Τρικούπη, την άνοιξη του 1823.

Οι δύο άντρες θα συνεργαστούν και σε άλλες χρονικές στιγμές και με διάφορες ευκαιρίες. Έτσι, ο Τρικούπης θα αναλάβει να δώσει στον λόρδο Μπάιρον ένα αντίγραφο του Ύμνου εις την Ελευθερίαν στο ταξίδι του στο Μεσολόγγι, αλλά δεν θα τον προλάβει ζωντανό. Αλλά το πιο χαρακτηριστικό και απτό τεκμήριο της συνεργασίας Σολωμού-Τρικούπη είναι το κείμενο που γράφουν από κοινού με αφορμή το θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη († Αύγουστος 1823) και, πιθανότατα, στο διάστημα Μάρτιος-Απρίλιος 1824. Η περίσταση της συνεργασίας πρέπει να συνδέεται με την ωδή «Εις Μάρκον Μπότσαρη» την οποία επεξεργαζόταν τότε ο Σολωμός και για την οποία μάλλον χρειαζόταν μια ιστορική πηγή, προκειμένου να προσθέσει κάποια σημείωση στην ωδή, όπως στην περίπτωση του Ύμνου και όπως, αργότερα, στην περίπτωση της ωδής για τον Μπάιρον. Ο φίλος του ιστορικός Τρικούπης φαίνεται ότι προσφέρεται να του εκθέσει τα γεγονότα τα σχετικά με το θάνατο του αγωνιστή. Ο Σολωμός αρχίζει να τα καταγράφει (τετράδιο Ζακύνθου αρ. 12, φ 33β, Α 1-32) αλλά, καθώς η εξιστόρηση μετατρέπεται σε υπαγόρευση, παίρνει την πένα ο Τρικούπης και συνεχίζει ο ίδιος, γράφοντας πια με το δικό του χέρι, το κείμενο (φ 33β, Β 1-33 και φ 33α). Η ομαλή συνέχεια της αφήγησης των γεγονότων είναι προφανής καθώς περνάμε από τη μία στήλη στην άλλη. Το κείμενο στην αριστερή στήλη (Α), γραμμένο με το χέρι του Σολωμού, τελειώνει «[…] Εδιορίστηκαν και τα πόστα του καθενός. Ο Μάρκος με το σώμα του να σταθεί εις το κένδρον, οι Σοβολακιώτες και Αγραφιώτες, έχοντας αρχηγόν του Φώτον Μπεθέφικον, Σουλιώτην, να σχηματίσουν την μία πτέρυγα.» (φ 33β, Α 25-32). Και συνεχίζει στην δεξιά στήλη (Β), με το χέρι του Τρικούπη: «Ο στρατηγός Γεωργάκης Κίτσος, οι δύο στρατηγοί Τζαβέλα, ο χιλ. Γιάννης Τσαούσης και ο στρατηγός Γιολτάσης να σχηματίσουν την άλλην πτέρυγα και εις τες 5 ώρες της νυχτός να πέσουν όλοι επάνω εις τον εχθρόν• εδιόρισαν και μυστικόν λόγον: ‘Στορνάρι’. […]» (φ 33β, Β 1-7).