Η κριτική του Μοντάνι

Αν το ζακυνθινό περιβάλλον και κυρίως ο Τρικούπης συνέβαλαν στην απόφαση του Σολωμού να γίνει έλληνας ποιητής, στην εδραίωση της απόφασης αυτής πρέπει να συνετέλεσε και η αρνητική κριτική του Τζιουζέπε Μoντάνι, του παλιού φίλου του, για τη ιταλόγλωσση συλλογή των Αυτοσχέδιων Στίχων, καθώς η κριτική αυτή έδειχνε ότι ο χώρος της Ιταλίας δεν ήταν τελικώς περισσότερο προσιτός από εκείνον της Ζακύνθου (και συνεπώς των Επτανήσων και της Ελλάδας). Η κριτική Μοντάνι δημοσιεύτηκε στο ιταλικό περιοδικό Antologia (τχ. 14) το 1824, με αφορμή τη δεύτερη έκδοση της σολωμικής συλλογής (Κέρκυρα 1823), και ήταν ιδιαίτερα αυστηρή. Ο παλιός φίλος του Σολωμού τώρα τον αποδοκιμάζει για το γεγονός ότι, ασχολούμενος με την απαξιωμένη ποίηση του αυτοσχεδιασμού, πρόδωσε τις αρχές και τα σχέδια που είχε φεύγοντας το 1818 από την Ιταλία, δηλαδή να ασχοληθεί σοβαρά με την ελευθερία της πατρίδας του και με τη διαμόρφωση της νεοελληνικής ποιητικής γλώσσας. Η κατάληξη της βιβλιοκρισίας αποβλέπει στο να συνετίσει τον επτανήσιο ποιητή: «Ο Σαλαμόν που “pone ogni sua cura” [θέτει κάθε φροντίδα], καταπώς λέει ο εκδότης των rime, “nel formare la lingua greca moderna” [στο να διαμορφώσει την νέα ελληνική γλώσσα], ώστε προς χάρη της να έχει σχεδόν εγκαταλείψει την ιταλική, την οποία δεν χρησιμοποιεί πια παρά στους αυτοσχέδιους στίχους “per far piacere all’amicizia” [για να ευχαριστήσει τους φίλους], ασφαλώς δεν μένει ξένος απέναντι στα ζωντανά αισθήματα του πολίτη, που είναι ίσως το πρωταρχικό στοιχείο της καλύτερης ποίησης. Πιστεύω ακράδαντα πως όταν γράφει για να ευχαριστήσει τον εαυτό του, τόσο όσον αφορά την γλώσσα όσο και τα θέματα τα οποία χρησιμοποιεί, είναι αληθινός εθνικός ποιητής» (Vitti 2000: 104 το πρωτότυπο στα ιταλικά). Γράφοντας την βιβλιοκρισία στους Αυτοσχέδιους Στίχους, ο Μοντάνι προφανώς αγνοεί ότι ο Σολωμός είχε ήδη επιβεβαιώσει τις προσδοκίες του και έχει γράψει το ποίημα που θα τον κάνει εθνικό ποιητή, δηλαδή τον Ύμνον εις την Ελευθερίαν (1823, δημοσίευση: 1825).