Το Σύνθεμα του 1833 - 1834

Μετά το όνειρο της «Τρίχας», που έχει ως κεντρικό στόχο τον Ζαμπέλη, ακολουθούν άλλα τρία σατιρικά όνειρα, όπου στόχος του Σολωμού γίνονται τώρα και άλλα πρόσωπα, ακόμα και φίλοι του, όπως ο Δε Ρώσσης, οι οποίοι δεν κράτησαν τη στάση που θα περίμενε στην υπόθεση της οικογενειακής δίκης. Όμως ο Σολωμός δεν θέλει το έργο να μείνει στο επίπεδο της πικρόχολης προσωπικής σάτιρας. Έτσι, επιχειρώντας να υπερβεί το προσωπικό βίωμα και να έχει το έργο του «κοινή ωφέλεια», σχεδιάζει ένα σπονδυλωτό, οκταμερές ποιητικό σύνθεμα, το λεγόμενο «Σύνθεμα 1833-1834», όπου, μέσα από τέσσερα λυρικά και τέσσερα σατιρικά ποιήματα, γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο ομοιοκατάληκτο δίστιχο, θα παρουσιάσει τη διαμάχη ανάμεσα στο Κακό και το Καλό, με κεντρικό άξονα αναφοράς το δίπολο Έρωτας-Θάνατος. «È meglio fare un Componimento piuttosto lungo, che sia metà serio e sublime, e l’altra velenoso-bernesca. Nella prima parte può essere il Principio del bene, che combatte col Principio del male nella seconda. Cosi il componimento potrà essere d’una comune utilità, nascondendo sotto il velo della poesia una attiva Parte, Profonda, – nella quale per incidente si sparla del giovine. – (Si pensi profondamente alla Essenza e alla Forma di questo componimento)» [=Είναι καλύτερο να κάνεις ένα Σύνθεμα μάλλον μακρύ, που να είναι το μισό σοβαρό και υψηλό και το άλλο φαρμακερό-κωμικό. Στο πρώτο μέρος μπορεί να είναι η Αρχή του καλού, που μάχεται με την Αρχή του κακού στο δεύτερο. Έτσι το σύνθεμα θα μπορέσει να έχει κοινή ωφέλεια κρύβοντας κάτω από το πέπλο της ποίησης ένα Μέρος ενεργητικό, Βαθύ – και σ’ αυτό παρεμπιπτόντως θα ονειδίζεται και ο νέος. – (Σκέψου βαθιά την Ουσία και τη Μορφή τούτου του συνθέματος).] (Τσαντσάνογλου 1982: 46-7). Τα τέσσερα σατιρικά ποιήματα του Συνθέματος θα είναι «Η τρίχα», το «Δεύτερο όνειρο», «Ο Φουρκισμένος» και «Η Μετατόπιση του αγάλματος του Μαίτλαντ», και θα είναι όλα όνειρα, ενώ τα τέσσερα λυρικά ποιήματα θα είναι «Η Φαρμακωμένη στον Άδη», «Ο Κρητικός», «Ο Φυλακισμένος», και το ήδη δημοσιευμένο από τον Σολωμό στο περιοδικό Ιόνιος Ανθολογία (1834) άτιτλο απόσπασμα του «Λάμπρου» (Το όραμα του Λάμπρου και το όνειρο της Μαρίας). Η σύνθεση ωστόσο θα μείνει απραγματοποίητη και τα επιμέρους επτά ποιητικά έργα ανισοβαρώς επεξεργασμένα στα χαρτιά του. Μήπως ο Σολωμός δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις μεγάλες συνθέσεις ή μήπως βασανίζεται από μια ανικανοποίητη ποιητική αγωνία; Όπως και να έχει, είναι αναμφισβήτητο ότι βρίσκεται σε μια περίοδο έντονης καλλιτεχνικής αναζήτησης, ήδη από τις αρχές της μετοίκησής του στην Κέρκυρα. Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του Σολωμού στον Μαρκορά, γραμμένη τον Σεπτέμβριο του 1830 από τη Ζάκυνθο: «[…] Είναι αλήθεια γλυκό στην ησυχία του μικρού σου δωματίου να φανερώνεις ό,τι μέσα λέει η καρδιά. Ακόμη και η ιδέα του επαίνου, όταν παρουσιάζεται υπερβολικά, ταράζει αυτή την ηδονή και κάποτε σπρώχνει και στο χειρότερο. Η ηδονή αυτή πρέπει να είναι καθαρή! Πόσο χαίρομαι που δεν σε βασανίζει ο στοχασμός για κανένα νέο είδος. Ε! καημένοι εμείς! Αν η φύση θελήσει, η δουλειά θα πάει καλά• αν όχι, όσο και αν αλλάζει δρόμο κανείς, δε θ’ αλλάζει παρά τρόπο παραδαρμού. […]» (Πολίτης 1991: 192• το πρωτότυπο στα ιταλικά).