Νομικά στην Παβία

Αποφοιτώντας από το Λύκειο της Κρεμόνας, ο Διονύσιος θα δώσει εισιτήριες εξετάσεις και θα γραφτεί στις αρχές Νοεμβρίου του 1815 στη Νομική Σχολή της Παβίας. Το πανεπιστήμιο είναι φημισμένο και διαθέτει επιφανείς καθηγητές. Εδώ διδάσκουν ο φυσικός Αλεσάντρο Βόλτα (Allesandro Volta), ο μαθηματικός και ποιητής Λορέντσο Μασκερόνι (Lorenzo Mascheroni), ο μαθηματικός Γκρεγκόριο Φοντάνα (Gregorio Fontana) και ο διάσημος ποιητής Βιντσέντσο Μόντι, τον οποίο θα διαδεχθούν στην έδρα της ρητορικής οι ποιητές Λουίτζι Τσερέτι (Luigi Cerretti) και Ούγκο Φόσκολο (Ugo Foscolo). Ένας από τους καθηγητές της Νομικής τον οποίο ο Διονύσιος φαίνεται ότι παρακολούθησε και θαύμασε είναι ο Ινιάτσιο Μπερέτα (Ignazio Beretta), που δίδασκε Ποινικό Δίκαιο: θα τον μνημονεύσει στον Επικήδειο που θα σχεδιάσει για τον συμμαθητή του Σπυρίδωνα Γρυπάρη, θυμίζοντας ότι τον Μπερέτα τον εκτιμούσε και ο Φόσκολο, ο οποίος τον αποκαλούσε «Σωκράτη» για την πολυγνωσία του, για την αγάπη προς τους νέους και για την τάση αναχωρητισμού που τον διέκρινε. Σύμφωνα με τα πιστοποιητικά παρακολούθησης που υπάρχουν στο Κρατικά Αρχεία της Παβίας, ο Σολωμός παρακολούθησε επίσης τις παραδόσεις του Τζιουζέπε Μορέτι (Giuseppe Moretti), που δίδασκε το μάθημα της Αγροτικής Οικονομίας, και του Τζιουζέπε Πρίνα (Giuseppe Prina), που δίδασκε Εκκλησιαστικό Δίκαιο. Ίσως και του Τζούλιο Μπελάρντι-Γκρανέλι (Giulio Bellardi-Granelli), ο οποίος δίδασκε Δικονομία και Ποινικό Δίκαιο. Με δεδομένη πάντως την ελευθερία ως προς τις παρακολουθήσεις αλλά και την κινητικότητα που χαρακτήριζε το πανεπιστήμιο, φαίνεται πιθανό ότι ο Διονύσιος άκουσε επίσης τα μαθήματα του ελληνιστή Ματία Μπουτουρίνι (Mattia Butturini), ο οποίος, επιπλέον, έγραφε λατινικά και ιταλικά ποιήματα και λιμπρέτα όπερας και έκανε μεταφράσεις, καθώς και του Ελία Τζιαρντίνι (Elia Giardini), καθηγητή Ρητορικής, βιβλιοθηκάριου και κατ’ανάθεση καθηγητή της Ανάλυσης των Ιδεών, της Φιλολογίας ή και της Φιλοσοφίας. Στη βιβλιοθήκη του Τζιαρντίνι θα βρεθεί αργότερα ένα αντίτυπο της γνωστής ιταλόγλωσσης συλλογής σονέτων του Διονυσίου, των Rime Improvvisate (Αυτοσχέδιες Ρίμες).

Αναμφίβολα, στην Παβία ο Διονύσιος ενδιαφέρεται περισσότερο για την ποίηση και λιγότερο για την επιστήμη της Νομικής. Ο ίδιος μάλιστα φαίνεται να ομολογεί ότι «από μόνην αγαθοσύνη τους οι καθηγητάδες του έδωσαν τον στέφανον της νομικής σχολής, τον οποίον αυτός ούτε είχε ζητήσει, ούτε ποτέ μετά ταύτα εθεώρησε ως εδικόν του» (Πολυλάς 1859: ε´). Πάντως, μετά από δύο χρόνια σπουδών, στις 15 Μαΐου 1817, ο Διονύσιος θα δώσει εξετάσεις ενώπιον επταμελούς επιτροπής (που την αποτελούσαν οι Τζιαρντίνι, Ταμπουρίνι, Πρίνα, Μπερέτα, Μπελάρντι-Γκρανέλι και Μπουτουρίνι), θα τις περάσει με άριστα (a pieni voti) και θα αποκτήσει το προ-δίπλωμα διετούς φοίτησης (baccellierato). Οι παρακολουθήσεις των μαθημάτων, ωστόσο, φαίνεται ότι θα συνεχιστούν τουλάχιστον ως το τέλος του 1817.

Στα τρία χρόνια που έμεινε στην Παβία για τις νομικές σπουδές του ο Διονύσιος είχε την ευκαιρία να ταξιδεύει στην κοντινή Κρεμόνα, όπου βρισκόταν ο κηδεμόνας του Σάντο Ρόσι και οι φίλοι του, αλλά και στο Μιλάνο, πρωτεύουσα της Λομβαρδίας και πνευματικό κέντρο της βόρειας Ιταλίας. Εκεί θα γνωρίσει πολλούς ανθρώπους των ιταλικών γραμμάτων και θα βρεθεί μέσα στην ατμόσφαιρα αυτής της ιδιαίτερης εποχής που ξεκινά από το 1815 και φέρνει σε αντιπαράθεση τον νεοκλασικισμό με τον ρομαντισμό. Πολλά από τα πρόσωπα που θα συναντήσει εδώ ή θα γνωρίσει από τη φήμη και το έργο τους θα συμβάλλουν σημαντικά στη διαμόρφωση της ποιητικής προσωπικότητάς του και θα τον συντροφεύουν για πολλά χρόνια, όπως φαίνεται από την αλληλογραφία του, με την οποία συχνά ζητά να προμηθευτεί συγγραφείς και συγγράμματα που τώρα, στην Ιταλία, θα τα προσεγγίσει για πρώτη φορά.